Pori'r casgliad
Trefnwyd yn ôl galwedigaeth
Margaret Evans Thomas
Man geni: Pwllheli
Gwasanaeth: Nyrs staff, TFNS, 1914 - 1918
Marwolaeth: 1918-11-08, Ysbyty Cyffredinol 1af Llundain, Pneumonia
Cofeb: Cofeb Ryfel, Cofeb i’r Nyrsys, Ysbyty St Bartholomew's , Pwllheli; Llanelwy, Caernarfon, Sir y Fflint, Llundain
Nodiadau: Roedd Margaret o deulu Cymraeg ei iaith a magwyd hi ym Mhwllheli o pan oedd hi’n 9 oed gan ei modryb a’i hewyrth. Mae’n debygol iddi hyfforddi’n nyrs yn Llundain, efallai yn Ysbyty St Bartholomew a ddaeth yn Ysbyty Gyffredinol gyntaf Llundain. Yn ystod y Rhyfel gwasanaethodd yn Nyrs Staff nes iddi farw o’r ffliw yn 28 oed. Disgrifiwyd hi fel person llawen a pharod. Talodd y Swyddfa Ryfel gostau ei hangladd o £20 2s 0d. Ar ei charreg fedd ym mynwent Pwllheli gwelir y plac coffa (a elwid yn ‘dead man’s penny’) a anfonwyd at ei pherthnasau ar ôl y rhyfel. Gwelir ei henw hefyd ar Gofeb y Nyrsys yng nghadeirlan Llanelwy. Diolch i Wayne Bywater.
Ffynonellau: http://www.flintshirewarmemorials.com/memorials/st-asaph-memorial/st-asaph-cathedral-welsh-nurses-ww1/thomas-margaret-evans WO-399-14971
Cyfeirnod: WaW0017
Cofeb Ryfel Pwllheli
Enw M E Thomas, Cofeb Ryfel Pwllheli
Llythyr
Llythyr oddi wrth Miss Sidney Brown at Agnes Conway o Adran Fenywod yr Imperial War Museum yn rhestri enw Margaret a’i bod wedi marw o niwmonia.
Bedd Margaret Evans Thomas
Bedd Margaret Evans Thomas ym mynwent Pwllheli yn dangos ei ‘dead man’s penny’. Diolch i Veronica Ruth
Cofeb rhyfel
Enw Margaret Evans Thomas, cofeb 1st London General Hospital
Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy
Enw Margaret Evans Thomas, ar Gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy
Llythyr
Llythyr oddi wrth fodryb Margaret, Mrs Summers yn egluro’r enwau gwahanol ar ei thaliadau angladd.
Llythyr
Llythyr oddi wrth fab-yng-nghyfraith Mrs Summers yn egluro’r enwau gwahanol am daliadau angladd Margaret.
Gertrude Madley
Man geni: Llanelli, 1892
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS Reserve / Wrth gefn, September 1916 - May 1920
Nodiadau: Roedd Gertrude Madley yn ferch i rolerwr yn y gwaith tun, a gweithiai yn y gwaith hwnnw cyn hyfforddi’n nyrs yn Abertawe yn 1913. Ymunodd â Gwasanaeth (wrth gefn) Nyrsio Milwrol Ymerodrol y Frenhines Alexandra yn nyrs staff ym mis Medi 1916. Yn ddim ond tair ar hugain oed roedd ymhlith y nyrsys ieuengaf i wasanaethu gyda’r Adfyddin yn ystod y Rhyfel Mawr. Gwasanaethodd ym Malta i ddechrau ac yna yn Ffrainc, 1918 – 1920.
Ffynonellau: http://greatwarnurses.blogspot.co.uk/2014/09/from-small-acorns-mighty-oaks-grow.html
Cyfeirnod: WaW0098
Gertrude Madley yn Ffrainc 1919
Nyrs Staff Gertrude Madley QAIMNS yn Ffrainc 1919
Alice Meldrum
Man geni: Trefor, Llangollen, 1880
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS Reserve / Wrth gefn, 1914 - 1920
Nodiadau: Goroesodd Alice Meldrum pan suddodd Llong Ysbyty HMHS Anglia ar 17eg Tachwedd 1915. Roedd y llong yn cario dynion clwyfedig o Boulogne i Folkestone pan drawodd ffrwydryn. Yn ei hadroddiad disgrifia Alice sut y carion nhw gymaint â phosibl i fyny ar y dec, a sut y taflodd y rhai oedd yn gallu eu hunain i’r môr. Gostyngwyd eraill i fad achub, ond yn anffodus dim ond un bad y llwyddwyd i’w ostwng gan fod y llong yn suddo mor gyflym. Cadwodd y cleifion eu pennau’n rhyfeddol, meddai. Doedd dim panig o gwbl, a phan gofir eu bod yn dioddef o aelodau wedi’u torri, clwyfau difrifol a thrychiadau ym mhob achos bron, mae’n destament i’w gwir ysbryd, eu gwroldeb a’u dewrder, oherwydd mae’n rhaid eu bod yn dioddef poenau arteithiol. Pan oedd y criw yn hollol fodlon nad oedd yn bosibl o gwbl i gael rhagor o gleifion allan, oherwydd erbyn hyn roedd trwyn y llong wedi mynd dan y d?r, a dim ond y starn uwchben y d?r, gyda’r propelorau yn troi’n gyflym tu hwnt ac yn ein dallu ag ewyn, yna aethant i lawr ar y llyw a neidio i’r môr. Achubwyd tri chant o’r clwyfedig a’r criw gan longau’r llynges a llongau eraill a oedd yn yr ardal. Disgrifia Alice ochr ddoniol y sefyllfa hefyd, oherwydd bydden nhw wedi edrych yn rhyfedd iawn yn y dilladach gwahanol a gawsent gan swyddogion a dynion y llongau distryw, a wnaeth bopeth y gallent i ofalu amdanynt. Pwysleisia nad yw 40 munud yn y d?r yn Nhachwedd y math o ymdrochi y byddai llawer yn dewis ei wneud. Ar ôl pryd da o fwyd ar y Trên Ambiwlans, cyn pen dim roeddent ar eu ffordd i Lundain. Enillodd Alice Meldrum y Groes Goch Frenhinol ac ysgrifennodd adroddiad byr am ei phrofiadau. Treuliodd weddill y Rhyfel yn gweithio mewn ysbytai maes yn Ffrainc.
Ffynonellau: http://greatwarnurses.blogspot.co.uk/2009/11/sinking-of-hospital-ship-anglia.html
Cyfeirnod: WaW0101
Cofiant Alice Meldrum
Profiadau Bywyd ar Long Ysbyty adeg Rhyfel … cofiant Alice Meldrum
Cais i ymuno â’r QAIMNS
Cais Alice Meldrum i ymuno â’r QAIMNS
Alice Meldrum
Alice Meldrum VAD
Groes Goch Frenhinol
Groes Goch Frenhinol Alice Meldrum
Margaret Dorothy Roberts
Man geni: Dolgellau
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS Reserve / Wrth gefn, 29/09/1915 - 31/12/1917
Marwolaeth: 1917-12-31, SS Osmanieh, Drowning
Cofeb: Cofeb y Nyrsys, Llanelwy, Sir y Fflint
Nodiadau: 47 0ed. Suddwyd HMS Osmanieh gan ffrwydryn Almaenig ger Alexandria, yr Aifft. Mae ei bedd yng Nghladdfa Goffáu'r Rhyfel Hadra Alexandria, Yr Aifft
Ffynonellau: http://www.flintshirewarmemorials.com/memorials/st-asaph-memorial/st-asaph-cathedral-welsh-nurses-ww1/roberts-margaret-dorothy/; http://emhs.org.au/person/roberts/margaret_dorothy
Cyfeirnod: WaW0051
Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy
Enw Margaret Dorothy Roberts, Cofeb y Nyrsys Cadeirlan Llanelwy
Margaret Dorothy Roberts
Margaret Dorothy Roberts
Jane (Jennie) Roberts
Man geni: Bryncrug
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS
Marwolaeth: 1917-04-10, HMHS Salta, Drowning / Boddi
Cofeb: Cofeb y Nyrsys, Llanelwy, Sir y Fflint
Nodiadau: 30 oed. Bu farw pan suddwyd Llong Ysbyty Ei Fawrhydi 'Salta' ger Le Havre ar 10 Ebrill 1917. Collwyd hi ar y môr ac ni chafwyd hyd i'w chorff. Gwelir ei henw ar Gofeb y Salta ym Mynwent y Santes Marie, Le Havre, Normandi, Ffrainc, ac ar blac coffa ym mhorth Eglwys Sant Cadfan, Tywyn
Cyfeirnod: WaW0052
Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy
Enw Jane Roberts, Cofeb y Nyrsys Cadeirlan Llanelwy
Eglwys Tywyn
Enw Jane Roberts Mhorth Coffa’r Rhyfel, Eglwys Tywyn
Jane (Jennie) Roberts
Ffotograff o Jane/Jennie a gasglwyd gan Is-bwyllgor Menywod yr Imperial War Museum fel rhan o’i gasgliad a fenywod a fu farw yn ystod y Rhyfel
Catherine Williams
Man geni: Bae Colwyn
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS
Marwolaeth: 1919-08-04, Achos anhysbys
Cofeb: Cofeb Ryfel, Bae Colwyn, Sir Gaernarfon
Nodiadau: 38 oed. Claddwyd yng nghladdfa Bron-y-nant Bae Colwyn.
Ffynonellau: http://historypoints.org/index.php?page=colwyn-bay-memorial-fww-surnames-s-y
Cyfeirnod: WaW0064
Cofeb Ryfel Bae Colwyn
Enw Catherine Williams, Cofeb Ryfel Bae Colwyn
Ethel Saxon
Man geni: Abertyleri
Gwasanaeth: Nyrs Staff, TFNS
Marwolaeth: 1917-09-03, Appendicitis/Llid y pendics
Cofeb: Cofeb Ryfel; Cofeb y Nyrsys; Llidiart Delhi, Kingsland; Cadeirlan Lerpwl; Delhi, Swydd Henffordd; Sir Gaerhirfryn; India
Nodiadau: Ganed hi yn 1891, roedd ei thad yn adeiladydd a saer. Gweithiodd am gyfnod yn Lerpwl cyn mynd dramor. Ymddeolodd ei rhieni i Kingsland, swydd Henffordd lle caiff ei choffáu; gwelir ei henw hefyd at gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl ac ar Gofeb Ryfel India – Llidiart Mawr Delhi
Cyfeirnod: WaW0134
Cofeb Ryfel Kingsland
Enw Ethel Saxon, Cofeb Ryfel Kingsland
Rhestr Anrhydedd, Eglwys Kingsland
Enw Nyrs Staff Ethel Saxon ar Restr Anrhydedd Eglwys Kingsland
Rhybudd Marwolaeth
Rhybudd Marwolaeth Ethel Saxon
Cofeb y Nyrsys
Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl
Cofeb y Nyrsys Lerpwl
Enw Ethel Saxon ar Gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl
Gladys Mina Watkins
Man geni: Y Fenni
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS
Nodiadau: Ganwyd Gladys Watkins yn 1882, ac ymunodd â’r QAIMNS yn Ebrill 1909, ac anfonwyd hi i Ffrainc yn fuan wedi dechrau’r rhyfel. Cafodd ei hanfon adre ym Medi 1917, yn dioddef o ’neurasthenia’; ymddengys iddi dorri i lawr yn llwyr yn feddyliol. Treuliodd ran helaethaf y ddwy flynedd nesaf yn yr ysbyty, mewn cartrefi nyrsio neu’n aros gyda’i chwaer Edith a oedd yn nyrs hefyd. Wynebodd nifer o fyrddau meddygol y fyddin, a datganodd y rhan fwyaf ohonynt ei bod yn ffit i fynd adre neu i wasanaeth eisteddog. Mae llythyron gan Gladys ei hun, ei chwaer a nifer o ddoctoriaid wedi goroesi yng nghofnodion yr Archif Genedlaethol. Disgrifiant ei hagroffobia, ei thueddiadau tuag at gyflawni hunan-laddiad a’i hofnau nos ‘yn gysylltiedig â sieliau’n ffrwydro’. Cyflwynodd ei hymddiswyddiad o’r QAIMNS yn haf 1918, er i hwn gael ei ohirio ac yna’i dynnu yn ôl. Erbyn haf 1919 roedd ei hiechyd yn gwella:rn‘Rwyf wedi bod yn gwneud gwaith y tu allan, dofednod a.y.b. dros y tri mis diwethaf ac rwy’n teimlo’n llawer cryfach yn awr.’ Datganwyd ei bod yn ffit ar gyfer gwasanaeth cartref yn Hydref 1919, a pharhaodd â’i gyrfa yn Ysbyty Milwrol Netley. Ceir y cofnod olaf amdani yn haf 1923, pan ddywed ei ffeil ‘Rhybudd ar gyfer taith o wasanaeth tramor’.Enillodd Gladys Y Groes Goch Frenhinol pan ddychwelodd o Ffrainc yn 1917.
Ffynonellau: National Archives WO 399_8743
Cyfeirnod: WaW0279
Adrodddiad papur newydd
Adroddiad am wobrwyo Gladys Mina Watkins â’r Groes Goch Frenhinol. Abergavenny Chronicle 26ain Ionawr 1917
Lythyr
LLythyr oddi wrth feddyg Gladys yn Ross on Wye yn disgrifio’i chyflwr.
Llythyr
Llythyr oddi wrth feddyg Gladys yn Ross on Wye yn disgrifio’i chyflwr, parhad
Llythyr
Rhan o lythyr oddi wrth Brif Fetron y QAIMNS, yn awgrymu y dylai Gladys gael ei dadfyddino.
Cerdyn swyddogol
Cofnod byrddau meddygol Gladys.
Margaret Ann (Peggy) Lyons
Man geni: Tregaron
Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNSR, 1915 - 1919
Nodiadau: Ganwyd Peggy Lyons yn Nhregaron yn 1875. Hyfforddodd yn Ysbyty Caerfyrddin ac yn 1900 symudodd i Lundain lle bu’n gweithio mewn dau ysbyty, gyda chleifion preifat. Ymgeisiodd i ymuno â’r QAIMNS yn Ionawr 1915, a gwasanaethodd mewn ysbyty milwrol Prydeinig am 18 mis. Ym Mehefin 1916 cafodd ei hanfon trwy Bombay i Fesopotamia lle y bu nes iddi gael ei hanfon adre yn wael ac yn dioddef o falaria ym Medi 1919. Ar ôl derbyn triniaeth cafodd ei dadfyddino gyda geirda ardderchog ar 29ain Medi 1919. Efallai iddi symud wedyn i weithio yn Ne’r Affrig. Enillodd Peggy y Groes Goch Frenhinol ym Mehefin 1916. Gweithiai ei chwaer Kate Phyllis Davies [gweler] yn chwaer yn ysbyty Croes Goch Aberystwyth.
Ffynonellau: National Archives WO 399_5063
Cyfeirnod: WaW0280
Adroddiad papur newydd a llun
Ffotograff ac adroddiad am Peggy Lyons yn derbyn y Groes Goch Frenhinol. Cambrian News 23ain Mehefin 1916.
Adroddiad papur newydd
Rhan gyntaf llythyr Peggy Lyons adre o Fesopotamia, ac a gyhoeddwyd yn y Cambrian News 24ain Awst, 1917.
Llythyr
Llythyr oddi wrth Peggy Lyons ynglŷn â’i thriniaeth am falaria. 21 Medi 1919 (1)
Llythyr
Llythyr oddi wrth Peggy Lyons ynglŷn â’i thriniaeth am falaria. 21 Medi 1919 (2)
Dulcie Booker
Man geni: Southerndown ?
Gwasanaeth: Nyrs, Chwaer-mewn-gofal, Trysorydd, Ysgrifennydd Ariannol, VAD, 1914/10/01 – 1919/04/30
Nodiadau: Rheolai Dulcie Booker y cyllid ar gyfer sefydlu Ysbyty Tuscar House yn ogystal â chostau beunyddiol ei redeg. O 1917 ymlaen hi oedd y Chwaer-yng-ngofal yn yr Ysbyty. Cymerodd ran flaenllaw, gyda’i chwaer Mabel [qv] yn trefnu adloniant i’r cleifion, gan gynnwys Band Ysbyty’r Groes Goch Tuscar House. Roedd galw am ei gwasanaeth yn gyfeilydd lleol.
Cyfeirnod: WaW0475
Cerdyn Cofnod y Groes Goch
Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Dulcie Booker
Cerdyn Cofnod y Groes Goch (cefn)
Cefn cofnod y Groes Goch ar gyfer Dulcie Booker, yn dangos ei gwasanaeth yn Ysbyty Tuscar.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am y derbyniad ‘Croeso Adre’ a oedd yn cynnwys perfformiad gan Fand Ysbyty Tuscar. Glamorgan Gazette 19 Gorffennaf 1918
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am y Matinée Mawreddog yn Sinema Penybont gan filwyr Tuscar House (ac eraill) Glamorgan Gazette 29 Tachwedd 1918
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am gyflwyniad i Dulcie ac Ethel Booker pan gaewyd ysbyty Tuscar House ym mis Ebrill 1919. Glamorgan Gazette 4 Ebrill 1919