Maud Starkie Bence

Man geni: Suffolk

Gwasanaeth: Gwirfoddolwraig, 1914 - 1916

Marwolaeth: 1916-06-01, Folkestone, Achos anhysbys

Cofeb: Plac pres coffa, St Brynach, Breconshire

Nodiadau: Roedd Maud Starkie Bence yn gyn-chwaraewraig golff, ac yn ffrind i Arglwydd Glanusk, Arglwydd Raglaw Sir Frycheiniog. Ar ddechrau’r rhyfel bu’n cofrestru holl gerbydau modur y sir ar gyfer eu defnyddio mewn argyfwng. Cyhoeddwyd ei hapêl gyntaf ar 13eg Awst 1914. Erbyn 20fed Awst roedd ganddi fanylion 552 cerbyd, a 150 ohonynt wedi eu cynnig i’r gwaith. Aeth yn ei blaen i godi arian ar gyfer cysuron i Ffinwyr De Cymru. Pan fu farw yn 48 oed yn 1916 codwyd plac er cof amdani gan Ffinwyr De Cymru.

Ffynonellau: The Brecon County Times Neath Gazette and General Advertiser for the Counties of Brecon Carmarthen Radnor Monmouth Glamorgan Cardigan Montgomery Hereford 10th September 1914; The Brecon County Times Neath Gazette and General Advertiser for the Counties of Brecon Carmarthen Radnor Monmouth Glamorgan Cardigan Montgomery Hereford 6th July 1916

Cyfeirnod: WaW0057

Maud Starkie Bence

Llun o Maud Starkie Bence yn chwarae golff, 1890

Eglwys Sant Brynach Llanfrynach

Coflech i Maude Starkie Bence, Eglwys Sant Brynach, Llanfrynach

Beatrice [B] Picton Turbervill (Picton Warlow)

Man geni: Fownhope, Swydd Henffordd

Gwasanaeth: Gweithwraig dros Ddirwest a Lles, warden hostel gweithwragedd ffatrïoedd arfau rhyfel, H M Factories, before/cyn 1916 - 1918

Marwolaeth: 1958, Achos anhysbys

Cofeb: Priordy Ewenny, Ewenny, Bro Morgannwg

Nodiadau: Roedd Beatrice yn efeilles i Edith Turbervill [qv]. Yn ferch ifanc cadwodd ei chyfenw gwreiddiol Picton-Warlow; newidiodd ei thad yr enw pan etifeddodd Briordy Ewenni yn 1891. Cyn y Rhyfel roedd yn frwd dros hyrwyddo achos Dirwest a hi oedd Cadeirydd cangen Caerdydd o Gymdeithas Ddirwest Menywod Prydain. Yn 1916 penodwyd hi yn bennaeth un o hosteli gweithwragedd y ffatrïoedd arfau rhyfel yn Woolwich. Flwyddyn yn ddiweddarach symudodd i Coventry yn Warden yr Housing Colony for Women Munitions Workers, sefydliad mawr â staff o 200, â rhai gweithwyr ifanc anystywallt iawn. ‘Roedd y gweithwyr Gwyddelig- Cymreig … yn taflu bwyd a tsieina ac eitemau o ddodrefn bwrdd at y gweinyddesau, at ei gilydd, a thrwy’r ffenestri’. Fodd bynnag llwyddodd y Gymraes Miss Picton Turbervill a’i chydweithwraig y Wyddeles, Miss MacNaughton i gael trefn ar bethau. Ar ddiwedd y Rhyfel bu ar daith ddarlithio yn UDA, yn siarad am Waith Lles ym Mhrydain. Am sawl blwyddyn wedi’r rhyfel bu’n ymwneud â gwaith Dr Barnardos.

Ffynonellau: Monthly Labor Review Volume 7 Issue 6 [US]

Cyfeirnod: WaW0443

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am Gyfarfod Blynyddol cangen Caerdydd o Gymdeithas Ddirwest Menywod Prydain gyda Beatrice Picton Warlow yn y gadair. Evening Express 18 Ionawr 1901.

Monthly Labor Review

Adroddiad ar waith Beatrice Picton Turbervill (a’i chydweithwraig Miss MacNaughton) a ymddangosodd yn y cylchgrawn Americanaidd Monthly Labor Review.

Cofeb

Cofeb i Beatrice Picton Turbervill, Priordy Ewenni

Mary Edith Nepean (née Bellis)

Man geni: Llandudno

Gwasanaeth: Nofelydd, artist, colofnydd, Prif Swyddog VAD , VAD, 1914 - 1919

Marwolaeth: 1960, Llandudno ?, Achos anhysbys

Cofeb: Eglwys Sant Tudno, Llandudno, Caernarfon

Nodiadau: Ganwyd Edith Nepean yn 1876: ei thad oedd John Bellis, Gwarcheidwad y Tlodion yn Llandudno. Roedd yn artist talentog, gan ennill medal arian yn Eisteddfod Genedlaethol Caernarfon, 1894, yn ogystal â gwobrau paentio a llenyddol mewn eisteddfodau lleol. Priododd Molyneux Edward Nepean yn 1899 a symudodd i dde-ddwyrain Lloegr. Yn 1914 penodwyd hi’n Brif Swyddog Mintai Folkestone o’r Groes Goch, swydd a ddaliodd tan 1919. Cyhoeddodd ei nofel ramantus gyntaf ‘Gwyneth and the Welsh Hills’ yn 1917. Cafodd hon ei gwneud yn ffilm fud yn 1921. Dilynwyd hon gan ‘Welsh love’ a nifer o deitlau tebyg. Ysgrifennai hefyd ar gyfer cylchgronau ffilm cyfredol.

Ffynonellau: https://womenandsilentbritishcinema.wordpress.com/the-women/edith-nepean\r\n http://historypoints.org/index.php?page=grave-of-mary-edith-nepean

Cyfeirnod: WaW0269

Edith Nepean

Edith Nepean c 1930

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am lwyddiant Edith Bellis yn Eisteddfod 1894. The Weekly News and Visitors’ Chronicle 20fed Gorffennaf 1894.

Cerdyn cofnod y Groes Goch

Cerdyn y Groes Goch yn manylu ar wasanaeth Edith Nepean

Gwyneth of the Welsh Hills

Nofel gyntaf Edith, Gwyneth of the Welsh Hills. Dywedir i Lloyd George ei hannog i ysgrifennu.

Cyhoeddusrwydd papur newydd

Cyhoeddusrwydd ar gyfer nofel Edith Welsh Love. Cambria Daily Leader17eg Medi 1919

Picture Show Annual 1932

Enghraifft o ysgrifennu Edith Nepean am ffilmiau, 1932.

Margaret Evans Thomas

Man geni: Pwllheli

Gwasanaeth: Nyrs staff, TFNS, 1914 - 1918

Marwolaeth: 1918-11-08, Ysbyty Cyffredinol 1af Llundain, Pneumonia

Cofeb: Cofeb Ryfel, Cofeb i’r Nyrsys, Ysbyty St Bartholomew's , Pwllheli; Llanelwy, Caernarfon, Sir y Fflint, Llundain

Nodiadau: Roedd Margaret o deulu Cymraeg ei iaith a magwyd hi ym Mhwllheli o pan oedd hi’n 9 oed gan ei modryb a’i hewyrth. Mae’n debygol iddi hyfforddi’n nyrs yn Llundain, efallai yn Ysbyty St Bartholomew a ddaeth yn Ysbyty Gyffredinol gyntaf Llundain. Yn ystod y Rhyfel gwasanaethodd yn Nyrs Staff nes iddi farw o’r ffliw yn 28 oed. Disgrifiwyd hi fel person llawen a pharod. Talodd y Swyddfa Ryfel gostau ei hangladd o £20 2s 0d. Ar ei charreg fedd ym mynwent Pwllheli gwelir y plac coffa (a elwid yn ‘dead man’s penny’) a anfonwyd at ei pherthnasau ar ôl y rhyfel. Gwelir ei henw hefyd ar Gofeb y Nyrsys yng nghadeirlan Llanelwy. Diolch i Wayne Bywater.

Ffynonellau: http://www.flintshirewarmemorials.com/memorials/st-asaph-memorial/st-asaph-cathedral-welsh-nurses-ww1/thomas-margaret-evans WO-399-14971

Cyfeirnod: WaW0017

Cofeb Ryfel Pwllheli

Enw M E Thomas, Cofeb Ryfel Pwllheli

Llythyr

Llythyr oddi wrth Miss Sidney Brown at Agnes Conway o Adran Fenywod yr Imperial War Museum yn rhestri enw Margaret a’i bod wedi marw o niwmonia.

Bedd Margaret Evans Thomas

Bedd Margaret Evans Thomas ym mynwent Pwllheli yn dangos ei ‘dead man’s penny’. Diolch i Veronica Ruth

Cofeb rhyfel

Enw Margaret Evans Thomas, cofeb 1st London General Hospital

Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy

Enw Margaret Evans Thomas, ar Gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy

Llythyr

Llythyr oddi wrth fodryb Margaret, Mrs Summers yn egluro’r enwau gwahanol ar ei thaliadau angladd.

Llythyr

Llythyr oddi wrth fab-yng-nghyfraith Mrs Summers yn egluro’r enwau gwahanol am daliadau angladd Margaret.

Caroline Maud Edwards

Man geni: Casnewydd

Gwasanaeth: Prif Nyrs, QARNNS

Marwolaeth: 1915/12/30, Explosion/Ffrwydrad

Cofeb: Cofeb Forol Chatham, Chatham, Caint

Nodiadau: Roedd y Chwaer Edwards yn gwasanaethu ar HMHS Drina, ond ar ymweliad â HMS Natal gydag eraill i weld ffilm Nadolig. Bu farw gydag o leiaf 400 o bobl eraill mewn ffrwydrad diesboniad.

Ffynonellau: http://www.northern-times.co.uk/Opinion/Stones-Throw/The-little-known-tragedy-of-HMS-Natal-07112012.htm

Cyfeirnod: WaW0091

Enw Caroline Edwards ar Gofeb Forol Chatham

Enw Caroline Edwards, QARNNS, ar Gofeb Forol Chatham

Maud Edwards

Maud Edwards yn iwnifform y QARNNSrn

Ethel Maud Lilian Richards

Man geni: Cwmbrân

Gwasanaeth: Gweinyddes, WAAC then WRAF, 1918/03/10 – 1918/10/02

Marwolaeth: 1918/10/02, Influenza ? / Ffliw ?

Cofeb: Claddfa Filwrol Shorncliffe, Shorncliffe, Caint

Nodiadau: Ymrestrodd Ethel gyda’r WAAC yng Nghaerdydd, ac anfonwyd hi i Gaerwynt. Trosgwyddwyd hi i’r WRAF pan gafodd e’i sefydlu yn 1918. 26 oed oedd hi pan fu farw.

Cyfeirnod: WaW0357

Cofnod bedd

Cofnod bedd Ethel Richards, Claddfa Shorncliffe, Caint.

Cofrestr beddau

Cofrestr yn cynnwys bedd Ethel Richards yng Nghladdfa Shorncliffe, Caint

Elizabeth Anne (Lizzie) Jones

Man geni: Aberteifi

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Marwolaeth: 1916-10-23, Aberteifi, TNT poisoning / Gwenwyno TNT

Cofeb: Senotaff, Aberteifi, Ceredigion

Nodiadau: 22 oed, wedi gweithio yn Ffatri Bowdwr Pen-bre. Hawliodd ei mam Mary Anne Williams iawndal am ei marwolaeth.

Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/ceredigion-war-memorials/

Cyfeirnod: WaW0034

Cofeb Ryfel Aberteifi

Enw Elizabeth Jones, Cofeb Ryfel Aberteifi

Adroddiad papur newydd

Lizzie Jones

Ffotograff o Lizzie a gasglwyd gan Is-bwyllgor Menywod yr Imperial War Museum fel rhan o’i chasgliad a fenywod a fu farw yn ystod y Rhyfel.

Llythyr

Llythyr oddi wrth Glerc Tref Aberteifi am ffotograff o Lizzie Jones

Ellen Myfanwy Williams

Man geni: Aberteifi

Gwasanaeth: Nyrs, 1914 - 1915

Marwolaeth: 1915-01-19, Ysbyty West Bromwich , Achos anhysbys

Cofeb: Senotaff, Aberteifi, Ceredigion

Nodiadau: 26 oed. Claddwyd yng nghladdfa Aberteifi.

Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/ceredigion-war-memorials/

Cyfeirnod: WaW0066

Nyrs Williams

Enw Ellen Williams, Cofeb Ryfel y Santes Fair, Aberteifi

Grace Evans (later Nott/Nott yn ddiweddarach)

Man geni: Cymtydu

Gwasanaeth: Nyrs, 1914 - 1918

Marwolaeth: 1930-11-16, Johannesberg, Achos anhysbys

Cofeb: Plac, St Tysilio, Cwmtydu, Ceredigion

Nodiadau: Bu farw yn ol y plac o ganlyniad i wasanaethu’r rhyfel yn Nwyrain Affrica yn ystod y Rhyfel Mawr 1914-1918.

Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/ceredigion-war-memorials/

Cyfeirnod: WaW0014

Eglwys Sant Tysilio Cwmtydu

Coflech i Grace Evans Eglwys Sant Tysilio, Cwmtydu

Ella Richards

Man geni: Llanbedr Pont Steffan

Gwasanaeth: Nyrs, VAD

Marwolaeth: 1918-10-14, Salonica, Pneumonia / Niwmonia

Cofeb: Cofeb Ryfel, Llanbedr Pont Steffan, Ceredigion

Nodiadau: 31 oed. Claddwyd yng nghladdfa Brydeinig Mikra, Salonica

Ffynonellau: Cambrian News and Merionethshire/Meirionnydd Standard 9 May/Mai 1919

Cyfeirnod: WaW0050

Nyrs Ella Richards

Nyrs Ella Richards yn ei gwisg swyddogol fel Mintai Gymorth Gwirfoddol (VAD)

Llanbedr Pont Steffan

Enw Nyrs Ella Richards, Cofeb Ryfel Llanbedr Pont Steffan

Capel Soar 1

Enw Ella Richards, Cofeb Ryfel Capel Soar

Capel Soar 2

Enw Ella Richards, Coflech Capel Soar

Adroddiad papur newydd

Sôn am Ella Richards mewn adroddiadau yn y Cambrian News a’r Merionethshire Standard 18 Gorffennaf 1919

Cerdyn y Groes Goch

Cerdyn cofnod y Groes Goch ar gyfer Ella Richards

Cerdyn y Groes Goch (cefn)

Cerdyn cofnod y Groes Goch ar gyfer Ella Richards