Lilly Huntley

Man geni: Bradford

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1918

Nodiadau: Ganwyd Lilly Huntley yn Bradford a hyfforddodd yn Llundain. Roedd wedi bod yn gweithio yn Arolygwr i’r Swyddog Meddygol yn Adran Iechyd Caerdydd. Ymunodd â’r Groes Goch ar 1af Medi 1914 a chafodd ei hanfon i Gastell-nedd, yn nyrs staff i ddechrau ac yna’n chwaer. Enillodd Y Groes Goch Frenhinol. Ar ôl y Rhyfel daeth yn Bennaeth y gwasanaethau Bydwreigiaeth yng Nghaerdydd. Gwelir ei henw ar y Rhestr Anrhydedd yn Neuadd y Ddinas Caerdydd.

Cyfeirnod: WaW0263

Lilly Huntley

Y Chwaer Lilly Huntley, TFNS. Trwy garedigrwydd Archifau Morgannwg

Rhestr Anrhydedd, Neuadd y Ddinas Caerdydd

Enw Lilly Huntley ar Restr Anrhydedd Neuadd y Ddinas Caerdydd

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gyflwyno’r Groes Goch Frenhinol i’r Chwaer Lilly Huntley, Herald of Wales and Monmouthshire Recorder 14eg Hydref 1916.

Katherine Conway-Jones

Man geni: Bangor

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1917

Marwolaeth: After / Ar ôl 1947, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganwyd Katherine Conway-Jones tua 1880 a hyfforddodd yn Leicester Infirmary a ailenwyd yn 1914 yn 5th Northern General Hospital (ac a newidiwyd yn ôl wedyn). Yn 1915 gwirfoddolodd i weithio tramor, gan wasanaethu’n gyntaf yn Ffrainc ac wedyn ar longau ysbyty yn gwasanaethu’r Dardanelles, yr Aifft, Mesopotamia a German East Africa. Penodwyd hi’n fetron ar HMHS Oxfordshire yn Ebrill 1916. Yn haf 1917 dwedwyd nad oedd yn addas i weithio yn y trofannau bellach, ond yn addas i wasanaethu yn yr Aifft, a dychwelodd i’r DU ar Maheno, llong ysbyty Seland Newydd, lle gwasanaethodd unwaith eto yn Fetron. Treuliodd weddill ei hamser yng Nghaerlŷr. Soniwyd amdani mewn adroddiadau deirgawith, ac enillodd y Groes Goch Frenhinol ail ddosbarth yn 1916 an ei gwaith yn y Dardanelles, a dosbarth cyntaf yn 1917 am ei dewrder pan ymosodwyd ar SS Tyndareus oddi ar Dde’r Affrig. Gwerthwyd ei medalau am £2,800 yn 2015. rnAr ôl gadael y TFNS yn 1919 ymfudodd i Ganada i sefydlu tyddyn ar Ynys Lulu, Vancouver, gyda Julia Hamilton, nyrs o Ganada a gwrddodd yn Salonica. rnCeir ffeil drwchus o bapurau swyddogol Katherine yn yr Archifau Cenedlaethol.

Ffynonellau: National Archives WO 399_10526

Cyfeirnod: WaW0273

HMHS Oxfordshire

Roedd Katherine yn fetron ar y llong hon, yn teithio drwy Gamlas Suez i India ac yn ôl i Dde a Dwyrain Affrica.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Katherine Conway-Jones â’r Groes Goch Frenhinol, Y Dydd 22ain Mehefin 1917

Lythyr

Llythyr oddi wrth K C-J yn ceisio hawlio’n ôl -weithredol Lwfans Mesopotamia yr oedd gan nyrsys a fu’n gweithio i’r dwyrain o’r Suez hawl iddo. Gwrthodwyd hi, ond ymgeisiodd eto yn 1947.

Lythyr (cefn)

Llythyr oddi wrth K C-J yn ceisio hawlio’n ôl -weithredol Lwfans Mesopotamia yr oedd gan nyrsys a fu’n gweithio i’r dwyrain o’r Suez hawl iddo. Gwrthodwyd hi, ond ymgeisiodd eto yn 1947. (cefn)

Elizabeth Anne Montgomery Wilson

Man geni: anhysbys

Gwasanaeth: Nyrs (Prif Fetron), TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Bu Elizabeth Montgomery Wilson yn gwasanaethu yn Rhyfel y Boer, yn uwcharolygydd Gwasanaeth Nyrsio Byddin Gristnogol y Dywysoges. Roedd hi’n Fetron Ysbyty Infirmary Caerdydd eisoes, ac yn Brif Fetron pan ddaeth yr ysbyty yn 3ydd Ysbyty Cyffredinol y Gorllewin yn 1914. Dychwelodd i swydd metron ar ddiwedd y rhyfel.

Cyfeirnod: WaW0339

Elizabeth Montgomery Wilson

Elizabeth Montgomery Wilson yn narlun Margaret Lindsay Williams o 3ydd Ysbyty Cyffredinol y Gorllewin. Mae hi ar y chwith.

London Gazette

Gwobr o far i’r Groes Goch Frenhinol a gyhoeddwyd yn y London Gazette. Roedd Elizabeth Montgomery Wilson eisoes wedi derbyn yr anrhydedd hwn yn gynt yn y rhyfel. London Gazette13th January 1920

Sarah Annie Evans (later Kyght)

Man geni: Caerfyrddin

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Gweithiai dau riant Annie, i Undeb Gwarcheidwaid Deddf y Tlodion ac yn 13 oed daeth hi’n ddisgybl-athrawes. Yn ddiweddarach hyfforddodd yn nyrs yn Ysbyty Frenhinol Bryste ac ymunodd â’r TFNS. Ar ddechrau’r rhyfel daeth Ysbyty Frenhinol Bryste yn Ysbyty Filwrol. Anfonwyd Annie i’r Aifft yn Hydref 1915, ac yna cafodd ei throsglwyddo i HMHS Braemar Castle yn Ebrill 1916, lle’r arhosodd nes iddi gael ei tharo gan ffrwydron ym Môr yr Aegean ar 23ain Tachwedd. Ni chollwyd bywydau, ond treuliodd beth amser yn y môr. Treuliodd weddill y rhyfel yn Ffrainc, lle dyrchafwyd hi’n Chwaer. Cafodd ei diswyddo o’r FNS gyda geirda clodwiw, yn 1919, a dychwelodd i Ysbyty Frenhinol Bryste – redden nhw wrth eu bodd ei chael yn ôl yno, meddid. Gadawodd nyrsio a’r TFNS pan briododd hi Bert Kyght yn 1923

Cyfeirnod: WaW0394

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymadawiad Sarah am yr Aifft. Carmarthen Journal 29ain Hydref 1915.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am yrfa Sarah, a gyhoeddwyd pan oedd hi adref ar ymweliad. Carmarthen Journal 29ain Tachwedd 1918.

Llythyr

Llythyr gan Sarah Annie Evans yn hawlio seren 1914-1915, a ysgrifennwyd yn 1920.

Gwenllian Lewis

Man geni: Treharis

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, November/Tachwedd 1914 – Jul

Nodiadau: Ymddengys i Gwenllian Lewis weithio yn nyrs breifat yng Nghanolbarth Lloegr cyn cael ei galw i ymrestru yn 1914. Treuliodd dair blynedd yn y 5fed Ysbyty Cyffredinol Gogleddol yng Nghaerlŷr cyn mynd i Ffrainc yn 1917. Arhosodd yno tan yn gynnar yn 1919 ac yna dychwelodd i Gaerlŷr. Mae pob un o’i gwerthusiadau blynyddol yn cyfeirio ati yn ‘nyrs dda’ a oedd yn garedig wrth y cleifion. Colli ei bathodyn TFNS oedd yr unig beth wnaeth hi o le, a gorfu iddi dalu am un newydd yn ei le.

Cyfeirnod: WaW0426

Arolwg Blynyddol

Adroddiad blynyddol olaf Gwenllian Lewis cyn iddi gael ei hanfon i Ffrainc.

Tystlythyr

Tystlythyr y TFNS ar gyfer Gwenllian Lewis wrth iddi ymddeol o’r fyddin.

Hannah Jane Davies

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1918/06/13 – 1919/03/26

Nodiadau: Roedd Hannah Davies yn nyrs dan hyfforddiant yn Ysbyty Milton, Portsmouth pan gafodd ei galw i fyny i Wasanaethu Gartref yn 3edd Ysbyty Cyffredinol Orllewinol Caerdydd, lle cafodd ei dyrchafu’n nyrs staff. Ymddengys iddi ddal y ffliw yn Chwefror 1919, pan y caiff ei disgrifio yn ‘welw’ ac anemig. Efallai mai dyma pam y cafodd ei rhyddhau o’i gwaith ym mis Mawrth 1919. Parhaodd i fod yn gysylltiedig â Gwasanaeth Nyrsio’r Fyddin Diriogaethol (dan ei enw newydd) nes iddi ymddeol yn 1936

Ffynonellau: WO-399-10779

Cyfeirnod: WaW0431

Cofnod crynodeb

Cofnod o waith Hannah Davies gyda’r TFNS

Datganiad o anabledd [rhan]

Anogid aelodau’r lluoedd arfog i lenwi datganiad anabledd wrth gael eu rhyddhau fel y gallent ei ddefnyddio yn dystiolaeth mewn unrhyw gais yswiriant yn y dyfodol.

Zillah Mary Jones

Man geni: Llanpumsaint

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Ganwyd Zillah yn sir Gaerfyrddin yn 1870 a hyfforddodd yn Ysbyty St Bartholomew Llundain. Ymddengys iddi weithio yn nyrs breifat am sawl blwyddyn, swydd a olygai fynd gyda chleifion i’r Aifft ac India’r Gorllewin, yna cafodd ei galw i fyny yn 1914 i wasanaethu ar long ysbyty Carisbrooke Castle. Roedd rhai o’r milwyr Cymreig yr oedd hi’n gofalu amdanynt wrth eu bodd i gael rhywun mewn awdurdod oedd yn siarad Cymraeg. Tra yno cafodd ei dyrchafu o fod yn Nyrs Staff i Chwaer. Yn ôl ei hunangofiant, roedd wedi gobeithio ymuno a Gwasanaeth Nyrsio yr RN, ac wedi anghofio iddi arwyddo i fod yn y TFNS. Ym mis Hydref 1915 cafodd ei hanfon i’r 4edd Ysbyty Cyffredinol Gogleddol yn Lincoln, er ei bod yn gobeithio cael gweithio ar long ysbyty arall. Mae’n cofnodi bod yr un a gymerodd ei lle ar y Carisbrooke Castle yn dioddef yn ddifrifol o salwch môr. Tra oedd hi’n Lincoln (lle bu am weddill y rhyfel) cafodd ddamwain ar ei beic a thorri ei bigwrn yn ddrwg. Ceir llawer o lythyrau am hyn yn ffeil y Swyddfa Ryfel. Ar ol cael ei rhyddhau dychwelodd i wneud nyrsio preifat. Cyhoeddwyd ei hunangofiant yn 1964.

Ffynonellau: A Sister’s Log: A Nurse\\\'s Reminiscences. Gomerian Press, 1964

Cyfeirnod: WaW0432

Zillah Jones

Tdalen flaen y Chwaer Zillah Jones yn ei hunangofiant ‘A Sister’s Log’

HMHS Carisbrooke Castle

Gwasanaethodd Zillah Jones ar y llong hon 1914-1915

Adroddiad papur newydd

Adroddiad a nbrofiadau Zillah Jones ar fwrdd y llong.

Adroddiad papur newydd [2]

Adroddiad am brofiad Zillah Jones ar fwrdd y llong [parhad]

Bwrdd meddygol

Un o drafodion y bwrdd meddygol pan dorrodd Zillah Jones ei bigwrn.

Margaret Lewis (Morris)

Man geni: Merthyr Tydful

Gwasanaeth: TFNS, 1916 - 1919

Nodiadau: Hyfforddodd Margaret Lewis yn Cumberland ac roedd yn Nyrs Ardal (Queen’s) cyn ymuno â staff y 4ydd Ysbyty Cyffredinol Deheuol (Southern General Hospital) yn Plymouth yn Nhachwedd 1916. Anfonwyd hi i Ffrainc yn 1917 a gwasanaethodd mewn sawl ysbyty a gorsafoedd clirio rhai a anafwyd. Cafodd gynnig cyfle i wasanaethu ‘yn y Dwyrain’ yn lle cael ei dadfyddino yn 1919, ond gwrthododd. Yn hytrach arhosodd gyda’r TANS (dan ei enw newydd) am sawl blwyddyn, gan gael ei dyrchafu o Nyrs Staff i Chwaer yn 1922, dywedir ei bod ‘yn dda ei thymer ac yn ddoeth’. Ymddiswyddodd ar ol priodi yn 1928.

Cyfeirnod: WaW0457

Dogfen

Cofnod o fanylion Margaret Lewis pan y dadfyddinwyd hi o’r TFNS

Dogfen

Cofnod teithio ar gyfer Margaret Lewis Gorffennaf 1919

Llythyr

Rhan o lythyr oddi wrth Margaret Lewis i Swyddfa’r Rhyfel yn rhestru lle bu’n gwasanaethu.

Lily Ellis

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Roedd Lily yn ferch i arweinydd côr adnabyddus, Hugh Ellis, yn Aberpennar, a hyfforddodd yn Ysbyty Cyffredinol a Llygaid Abertawe. Ar ôl gweithio yn Abertawe a Malvern cafodd ei phenodi yn chwaer theatr yn Ysbyty Lewisham, Llundain. Ar ddechrau’r Rhyfel ymunodd â’r TFNS ac roedd yn gwasanaethu yn yr Ysbyty Cyffredinol Deheuol 1af pan ymwelodd y Brenin George V yn 1916; enillodd y Groes Goch Frenhinol.

Cyfeirnod: WaW0486

Lily Ellis

Llun papur newydd o Nyrs Lily Ellis. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Lily Ellis yn Chwaer Theatr yn Ysbyty Lewisham.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Lily Ellis â’r Groes Goch Frenhinol. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916

Annie Matilda Breeze

Man geni: Machynlleth

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS ?, 1914 -

Nodiadau: Mae’n debygol i Annie Breeze hyfforddi yn Llundain, gan fod ei henw yn ymddangos yn rhif 1 ar Restr Anrhydedd Caple Cymraeg Kings Cross. Gweithiodd mewn ysbytai yn Aldershot cyn gadael am Ffrainc yn 1916. Enillodd fedal y Groes Goch Brydeining y flwyddyn honno.

Cyfeirnod: WaW0196

Rhestr Anrhydedd

Rhestr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Caple Cymraeg Kings Cross, Llundain

Enw Annir Breeze anr Restr Anrhydedd

Enw Annie Breeze ar Restr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Capel Cymraeg Kings Cross, Llundain.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad papur newydd am Annie Breeze, Cambrain News and Merioneth Standard 3ydd Tachwedd 1916