Ellen ‘Nellie’ Mariana Booker

Man geni: Southerndown ?

Gwasanaeth: Ysgrifennydd, yna Swyddog Cyflenwi, VAD, 1909 - 1917

Marwolaeth: February/Chwefror 19, Not known / anhuybys

Nodiadau: Nellie Booker oedd chweched merch Caroline Booker [qv]. Gyda’i mam a’i chwaer Etta [qv] sefydlodd gangen Southerndown o Gymdeithas y Groes Goch. Pan dorrodd y rhyfel allan hi oedd Ysgrifennydd Ysbyty Tuscar House ac yn ddiweddarach daeth yn Swyddog Cyflenwi yno. Yn anarferol cafodd angladd milwrol; ‘anrhydedd unigryw i foneddiges’ (Glamorgan Gazette). Nid yw ei cherdyn Croes Goch wedi goroesi.

Cyfeirnod: WaW0472

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am agor Ysbyty’r Groes Goch Tuscar House, Glamorgan Gazette 28 Mai 1915

Ysbyty’r Groes Goch Tuscar House Southerndown. Defnyddiwyd y tŷ’n ysbyty yn ystod yr Ail Ryfel Byd hefyd.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am y milwyr yn gwella yn Tuscar House, Glamorgan Gazette 18 Mehefin 1915

Adroddiad papur newydd

Rhan o adroddiad am angladd milwrol Nellie Booker. Glamorgan Gazette 2 Mawrth 1917

Ethel Anna Booker

Man geni: Southerndown ?

Gwasanaeth: Nyrs, Swyddog Cyflenwi. Penswyddog , VAD, 1915/04/01 – 1919/04/30

Nodiadau: Cychwynnodd Ethel Booker ei gwasanaeth yn Tuscar House yn forwyn-cegin wirfoddol, ond daeth yn swyddog cyflewni effeithiol ym mis Awst 1915. Daeth yn Benswyddog yr Ysbyty wedi marwolaeth ei chwaer Nellie [qv] yn 1917. Dywed ei chofnod gwasanaeth (a lanwyd gan ei mam Caroline [qv]) ei bod yn byw yn yr ysbyty ac na chymerodd wyliau yn ystod 18 mis olaf ei chyfnod yno. Ethel a’i chwaer Dulcie [qv] oedd prif drefnwyr digwyddiadau ar gyfer codi arian a difyrru’r cleifion yn yr ysbyty. rn

Cyfeirnod: WaW0474

Cerdyn Cofnod y Groes Goch

Cofnod y Gores Goch ar gyfer Ethel Booker

Cerdyn Cofnod y Groes Goch (cefn)

Cefn cerdyn Ethel Booker, yn manylu ar ei gwasanaeth, ac a ysgrifennwyd gan ei mam, Caroline Booker.

Tuscar House

Ysbyty’r Groes Goch Tuscar House. Southerndown. Defnyddiwyd y tŷ yn ysbyty yn ystod yr Ail Ryfel Byd hefyd.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am Matinée Mawreddog yn Sinema Penybont gan filwyr Tuscar House (ac eraill). Glamorgan Gazette 29 Tachwedd 1918

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gyflwyniad i Ethel a Dulcie Booker pan gaewyd ysbyty Tuscar House ym mis Ebrill 1919 Glamorgan Gazette 4 Ebrill 1919.

Etta J O Booker

Man geni: Southerndown ?

Gwasanaeth: Swyddog Cyflenwi, Nyrs , VAD, FANY, 1909 - 1919

Nodiadau: Gwasanaethodd Etta Booker yn Swyddog Cyflenwi mintai Morgannwg [22] pan sefydlwyd hi yn 1909. Ym mis Tachwedd 1914, roedd yn rhan o grŵp o chwe nyrs o Forgannwg a anfonwyd i Ysbyty’r Gwersyll Ffrengig yn Saumur am 6 mis. Ar ôl dychwelyd i Southerndown gweithiodd am gyfnod yn Ysbyty Tuscar House, ond ymddiswyddodd o’i safle yn Swyddog Cyflewni i fynd i Calais gyda’r FANY. Pan dorrodd ei hiechyd cafodd ei symud i Nice i weithio yn Ysbyty’r Swyddogion, yna yn ôl i ogledd Ffrainc lle bu’n gweithio mewn sawl ysbyty, cyn gorffen yn nyrs mewn gofal yn yr Ysbyty Eingl-Felgaidd yn Rouen yn 1919. Roedd hi bron yn 40 oed erbyn hyn, a dim ond egwyliau byr a gawsai gartref, lle bu’n gwethio gyda’i chwiorydd [Booker qv] yn Tuscar House. Ymddengys i Etta barhau’n aelod o’r Groes Goch, ac ymysg ei medalau mae medal Jiwbili Arian (1935) a thlysau Ffrengig a Belgaidd.

Cyfeirnod: WaW0471

Cerdyn Cofnod y Groes Goch

Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Etta Booker, gyda llawer o nodiadau. arno

Cerdyn Cofnod y Groes Goch (cefn)

Cefn cerdyn y Groes Goch Etta Booker, gyda manylion am ei gwasanaeth, (a ysgrifennwyd mae’n debyg gan e chwaer Ethel [qv]).

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymadawiad Etta i Ffrainc. Glamorgan Gazette 6 Tachwedd 1914

Medalau Etta Booker

Medalau Etta Booker, a werthwyd yn Bonhams, Llundain am £1440 yn 2013. Yn eu plith mae Medal y Frenhines Elizabeth; medal arian Gweinidog Mewnol Gwlad Belg a Ffrainc

Cerdyn medal

Cofnod o’r medalau a dderbyniodd Etta Booker. Mae dau gerdyn gwahanol yn y National Archives, mae hwn yn ei rhestru yn filwr ac yn yn Nyrs gyda’r FANY

Cerdyn medal

Cofnod o fedalau a dderbyniodd Etta Booker. Mae dau gerdyn gwahanol yn y National Archives, mae hwn yn dweud ei bod yn VAD, gyda’r Groes Goch Ffrengig a FANY

Mabel Booker

Man geni: Southerndown ?

Gwasanaeth: VAD, VAD, May 1915 – May 1917

Nodiadau: Nid fu Mabel Booker mor gysylltiedig ag Ysbyty Tuscar House â’i chwiorydd [Etta, Nellie, Ethel and Dulcie qv], er ei bod ‘yn barod i helpu pan oedd angen’, a rhoddodd 500 awr o wasanaeth.

Cyfeirnod: WaW0473

Cerdyn Cofnod y Groes Goch

Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Mabel Booker.

Cerdyn Cofnod y Groes Goch (cefn)

Cefn cerdyn y Groes Goch ar gyfer Mabel Booker, yn nodi ei gwasanaeth

Maisie Bowcott

Man geni: Y Fenni

Gwasanaeth: Nyrs, VAD, 1918/07/01 - 1919

Nodiadau: Gweithiodd Maisie Bowcott mewn ysbytai yn Lloger, yn gyntaf yn Wimborne, Dorset ac yn yr Ysbyty Milwrol, Tidowrth, Hants.

Cyfeirnod: WaW0155

Cerdyn y Groes Goch

Cerdyn y Groes Goch yn enw Maisie Bowcott

Cerdyn y Groes Goch (cefn)

Cerdyn y Groes Goch yn enw Maisie Bowcott (cefn)

Frances Ethel Brace

Man geni: Maenorbyr

Gwasanaeth: Nyrs, QAIMNS, 16/06/1916

Marwolaeth: 1916-09-21, Ysbyty Milwrol, Malta, Malaria

Cofeb: Cofeb Ryfel, Cosheton; Llanelwy, Sir Benfro; Sir y Fflint

Nodiadau: Hyfforddodd Frances Brace yn Ysbyty Caerfyrddin ac ymunodd â’r QAIMNS yn 1916. Cafodd ei hanfon i Salonica yn nyrs staff. Yno daliodd falaria a disentri, a throglwyddwyd hi i Malta. Bu farw yno ar yr 2il o Fedi 1916, yn 30 oed.

Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/pembrokeshire-war-memorials/;http://www.flintshirewarmemorials.com/memorials/st-asaph-memorial/st-asaph-cathedral-welsh-nurses-ww1/brace-frances-ethel/

Cyfeirnod: WaW0001

Cofeb Ryfel Cosheston

Enw Frances Ethel Brace, Cofeb Ryfel Cosheston

Coflech ym Malta

Bu farw mewn ysbyty milwrol ym Malta

Frances Ethel Brace ar y chwith

Frances Ethel Brace a chydweithiwr

Cofeb Nyrsys, Cadeirlan Llanelwy

Enw Frances Ethel Brace, Cofeb Nyrsys Cadeirlan Llanelwy

Frances Ethel Brace

Nyrs Frances Ethel Brace cyn iddi ymuno â’r QAIMNS

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am farwolaeth Frances Ethel Brace, Herald of Wales 30ain Medi 1918

Mary Brebner

Man geni: anhysbys

Gwasanaeth: University College Aberystwyth, 1898 - 1919

Nodiadau: Graddiodd Mary Brebner yng Ngholeg Prifysgol Aberystwyth ac yna bu’n hyfforddi yng Ngholeg Hyfforddi i Fenywod Caergrawnt dan Elizabeth Phillips Hughes [qv]. Yna enillodd MA ym Mhrifysgol Llundain yn 1891. Ar ôl gweithio yn Llundain a Chymru bu’n teithio ar ysgoloriaeth. Mae ei llyfr The Method of Teaching Modern Languages in Germany yn dal mewn print, ac mae hi wedi cael ei disgrifio fel y fenyw fwyaf dylanwadol mewn dysgu ieithoedd tramor modern ym Mhrydain. Yn 1899 cafodd ei phenodi yn Ddarlithydd Cymorthwyol mewn ieithoed dmodern a Lladin yn Aberystwyth. Ddechrau’r Rhyfel roedd Dr Ethē, Athro Almaeneg yn Aberystwyth ers 1875 yn yr Almaen a wnaeth ei ddim dychwelyd oddi yno. Dyrchafwyd Mary yn ddarlithydd a rhedodd yr adran gydol y Rhyfel gan gynnwys yn sesiwn 1918-19 cyfnod welodd gryn anaswterau oherwydd y ffliw fawr. Yna ymddeolodd, a daeth dyn i’w holynu a bu’r byw ym Mhenmaenmawr, e rei bod yn dal ar fwrdd Prifysgol Cymru.

Cyfeirnod: WaW0451

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am MA Mary Brebner ym Mhrifysgol Llundain. South Wales Daily News 31st July 1893

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Mary Brebner i'r Coleg Prifysgol.Welsh Gazette 5th October 1899

Catalog llyfrau

Llyfr Mary Brebner am addysgu ieithoedd tramor modern 1898

Adroddiad Coleg Prifysgol

Annie Matilda Breeze

Man geni: Machynlleth

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS ?, 1914 -

Nodiadau: Mae’n debygol i Annie Breeze hyfforddi yn Llundain, gan fod ei henw yn ymddangos yn rhif 1 ar Restr Anrhydedd Caple Cymraeg Kings Cross. Gweithiodd mewn ysbytai yn Aldershot cyn gadael am Ffrainc yn 1916. Enillodd fedal y Groes Goch Brydeining y flwyddyn honno.

Cyfeirnod: WaW0196

Rhestr Anrhydedd

Rhestr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Caple Cymraeg Kings Cross, Llundain

Enw Annir Breeze anr Restr Anrhydedd

Enw Annie Breeze ar Restr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Capel Cymraeg Kings Cross, Llundain.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad papur newydd am Annie Breeze, Cambrain News and Merioneth Standard 3ydd Tachwedd 1916

Annie Elizabeth (Nancy) Brewer (Mistrick)

Man geni: Casnewydd

Gwasanaeth: Nyrs, Fondation Baye

Marwolaeth: 1921/01/30, Casnewtdd, Brights disease

Nodiadau: Ganwyd Annie Brewer, a elwid yn Nancy hefyd, yn 1874. Gweithiai ei thad yn ffatri Dos Road Nail. Hyfforddodd mewn ‘nyrsio a gofalu am bobl gwallgof’ yn 1899. Ar ôl rhai blynyddoedd yn gweithio mewn ysbytai ymddengys iddi fynd yn nyrs / cydymaith, gan deithio i sawl rhan o Ewrop. Pan dorrodd y Rhyfel ymunodd ag ysbyty a sefydliad ambiwlans Ffrengig preifat, y Fondation Baye, a gweithiodd yn rhan o’r Fondation mewn sawl rhanbarth lle roedd rhyfel yn Ffrainc. Cafodd ei hanafu pan fomiwyd ei hambiwlans, a chafodd sawl afiechyd difrifol arall. Arhosodd yn Ffrainc ym Myddin y Goresgyniad tan ddiwedd 1920. Cafodd ei hanrhydeddu sawl gwaith gan Lywodraeth Ffrainc, gan gynnwys dwy wobr Croix de Guerre a hefyd y Legion d’Honnour. Yn ystod ei chyfnod yn Ffrainc priododd yrrwr ambiwlans ifanc, Daniel Mistrick. Dychwelodd i Gasnewydd yn gynnar yn 1921 i nyrsio ei mam, ond bu farw’n fuan wedyn. rnTynnodd Annie lawer o luniau o’i hamser yn Ffrainc, a chafodd hithau dynnu ei llun gan eraill droeon. Gwelir detholiad ohonynt isod.

Ffynonellau: www.bbc.co.uk/blogs/wales/authors/88112f9c-1724-34e3-8c65-6d48968dc06b22cb34378481r_date%22%20and%20%28gallica%20all%20%22nancy%20Brewer%22%29

Cyfeirnod: WaW0187

Annie (Nancy) Brewer

Ffotograff o Annie (Nancy) a dynnwyd yn Torquay, 13.3.15

Annie Brewer ac ambiwlans

Annie Brewer y tu allan i ambiwlans yn cael ei yrru efallai gan Daniel Mistrick

Annie yn y theatr llawdriniaethau

Annie Brewer yn rhoi anesthetig mewn theatr lawdiniaethau gwersyll

Cyhoeddi ennill y Croix de Guerre

Cyhoeddiad yn y Journal Officiel de la Republique Français, 17eg Rhagfyr 1917: Miss BREWER (Nancy), nyrs wirfoddol yn yr uned de Baye, yn yr ysbyty yn Dugny: nyrs fedrus iawn y gwelwyd ei chryfder moesol a’i hymroddiad yn amlwg ar sawl achlysur, yn enwedig ar 18 Awst 1917 pan sieliwyd ei hambiwlans. Ar y diwrnod hwnnw dangosodd esiampl ragorol o hunanfeddiant a heb ystyried perygl o gwbl, gan roi ei gofal yn hael i’r milwyr clwyfedig tra roedd y gelyn yn tanio arnynt.

Nyrsys yn edrych ar zeppelin

Llun gan AB o grŵp o nyrsys yn edrych i fyny ar zeppelin yn hedfan heibio.

Dyn ifanc yn ymdrochi

Llun AB o ddyn ifanc, Daniel Mistrick efallai, yn ymdrochi mewn afon.

Annie Brewer

Annie Brewer mewn twll ymochel wedi’i orchuddio ag eira

Cyhoeddi gwobr Medaille de la Reconaissance français

Cyhoeddiad yn y Journal Officiel de la Republique Français 22ain Hydref 1920: Miss Brewer (Annie Elizabeth, Nancy), Prydeinig, uwch nyrs yn yr uned Mlle de rnBaye: mae hi wedi bod gyda’r uned hon yn y Ffrynt ers 1915, yn Vitry-le-François, yn Deuxnouds, cyn Beauzée, yn Souilly, yn Dugny; ers i’r Cadoediad fod ynghlwm wrth Fyddin y Goresgyniad, yn enwedig yn Saarbrücken; cafodd ei tharo’n wael yn Ebrill 1918, ac mae wedi gorfod bod yn yr ysbyty am amser maith; prin ei bod yn gallu dychwelyd at ei gwaith, ond yn gosod tasgau newydd, ymhell y tu hwnt i’w nerth, i’w hun bob dydd; ar hyn o bryd mae’n derbyn triniaeth yn yr ysbyty am gyflwr a ddisgrifir gan y meddygon yn un difrifol iawn.

Lily Briggs

Man geni: Y Barri ?

Gwasanaeth: Putain

Nodiadau: rnDedfrydwyd Lily Briggs i un diwrnod ar hugain o lafur caled ym mis Gorffennaf 1915 am geisio denu milwyr ifanc [o wersyll Nell’s Point, Ynys y Barri] i’r caeau. At hyn defnyddiodd iaith fochaidd pan arestiwyd hi. rn

Cyfeirnod: WaW0476

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymddangosiad a dedfryd Lily Briggs yn y llys fel ‘putain gyffredin’. Barry Dock News 9fed Gorffennaf 1915.