Rosina Lloyd

Gwasanaeth: Nyrs

Marwolaeth: 1918/10/10, Ysbyty Heintiau Pen-y-bont ar Ogwr, Pneumonia / Niwmonia

Nodiadau: Ni wyddys unrhyw beth am Rosina Lloyd ar hyn o bryd ac eithrio rhybudd byr am ei marwolaeth. Yn rhyfeddol, ni chyhoeddwyd hwn am dros fis ar ôl iddi farw.

Cyfeirnod: WaW0345

Rhybudd marwolaeth

Rhybudd marwolaeth Nyrs Rosina Lloyd, Glamorgan Gazette, 15fed Tachwedd 1918

Megan Arfon Lloyd George

Man geni: Cricieth

Gwasanaeth: Merch ysgol, gwleidydd yn ddiweddarach

Marwolaeth: 1966/05/14, Achos anhysbys

Nodiadau: Notes [En] For the first few years of her life Megan lived in the family’s Welsh-speaking home in Criccieth. When she was 4 her father Lloyd George became Chancellor of the Exchequer, and the family from then on split their time between 11 (later 10) Downing Street and North Wales. From an early age she appeared with her father at public events. In February 1919, when she was 17, she accompanied him to the Paris Peace Conference. Her presence created something of a stir, though she was in fact at school in Paris too. Later she wrote ‘I’ve had politics for breakfast, lunch, tea and dinner all my life.’ In 1928 she became Wales’s first woman Member of Parliament, for Anglesey.rnNotes [Cy] Yn ystod ei blynyddoedd cynnar roedd Megan yn byw gyda’i theulu o Gymry Cymraeg yng Nghricieth. Pan oedd yn 4 oed daeth ei thad David Lloyd George yn Ganghellor y Trysorlys, ac wedi hynny rhannai’r teulu ei amser rhwng 11 (wedyn 10) stryd Downing a gogledd Cymru. O oedran cynnar byddai’n ymddangos gyda’i thad mewn digwyddiadau cyhoeddus. Yn Chwefror 1919, pan oedd hi’n 17 oed, aeth gydag e fi Gynhadledd Heddwch Paris. Gwnaeth hynny gryn argraff, er ei bod mewn gwirionedd yn yr ysgol ym Mharis hefyd. Yn ddiweddarach ysgrifennodd ‘Rwyf wedi cael gwleidyddiaeth i frecwast, cinio, te a swper ar hyd fy mywyd.’ Yn 1928 hi oedd y fenyw gyntaf i ddod yn Aelod Seneddol dros Gymru a hynny yn Sir Fôn. rn

Ffynonellau: A Radical Life: Biography of Megan Lloyd George, 1902-66. Mervyn Jones

Cyfeirnod: WaW0434

Llun papur newydd

Megan Lloyd George yn 7 oed yn canfasio gyda’i thad.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am Megan yn agor estyniad i feithrinfa yn y Claremont Central Mission. Evening Express 15 Awst 1910

Adroddiad papur newydd

Adroddiad ar fywyd cymdeithasol byrlymus Megan ym Mharis Llangollen Adevrtiser 7 Chwefror 1919.

Llun

Megan Lloyd George yn ymgyrchu, 1920au

Olwen Elizabeth Lloyd George (Carey Evans)

Man geni: Cricieth

Gwasanaeth: Gwirfoddolwraig, Cogyddes gynorthwyol, 1914 - 1916

Marwolaeth: 1990, Achos anhysbys

Nodiadau: Roedd Olwen yn ail ferch David Lloyd George, a dechreuodd wirfoddoli yn Ysbyty’r Groes Goch ger Cricieth yn 1914 pan oedd hi’n 22. Yna symudodd i Lundain (lle roedd Lloyd George yn Ganghellor y Trysorlys ac yn byw yn 11 Downing Street) a bu’n helpu ei mam gyda Chronfa Gymreig Cysuron i Filwyr. Ym Mai 1915 gwirfoddolodd yn gynorthwywraig yn y Gorsafoedd Gorffwys yn Boulogne ac wedi hynny yn Hesdigneul. Ysgrifennodd yn ddiweddarach ‘ Rhyw fân gogyddes oeddwn i ac arferwn sgrwbio’r platfform. Arferwn ddweud wrth fy ffrindiau “os gwelwch chi ddarn sy’n lanach na’r gweddill, dyna fy narn i.” Gweithiwn mor galed wrthi nes mod i bron â chredu y gallech chi fod wedi bwyta oddi ar y llawr!’ Ar ôl dychwelyd i Lundain a phriodi Capten Tom Carey Evans, noda ei cherdyn Croes Goch na allai weithio! Mae ffilm newyddion fer gan Pathé o’i phriodas yng Nghapel y Bedyddwyr Cymreig yn Westminster, gyda thyrfaoedd yn gwylio. rnrn

Ffynonellau: https://www.youtube.com/watch?v=lze8jeBJKOo

Cyfeirnod: WaW0430

Llun

Olwen Lloyd George mewn gwisg VAD newydd sbon, haf 1915.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch

Cerdyn y Gores Goch ar gyfer Olwen Lloyd George. Mae dyddiadau ei gwasanaeth wedi eu newid mewn pensil.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]

Cefn cerdyn cofnod Olwen Lloyd George yn nodi manylion ei gwasanaeth.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymadawiad Olwen am Ffrainc. Llais Llafur 4 Medi 1915.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad aam briodas Olwen Lloyd George a Capten Tom Carey Evans. Herald of Wales 23 Gorffennaf 1917.

Margaret Ann (Peggy) Lyons

Man geni: Tregaron

Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNSR, 1915 - 1919

Nodiadau: Ganwyd Peggy Lyons yn Nhregaron yn 1875. Hyfforddodd yn Ysbyty Caerfyrddin ac yn 1900 symudodd i Lundain lle bu’n gweithio mewn dau ysbyty, gyda chleifion preifat. Ymgeisiodd i ymuno â’r QAIMNS yn Ionawr 1915, a gwasanaethodd mewn ysbyty milwrol Prydeinig am 18 mis. Ym Mehefin 1916 cafodd ei hanfon trwy Bombay i Fesopotamia lle y bu nes iddi gael ei hanfon adre yn wael ac yn dioddef o falaria ym Medi 1919. Ar ôl derbyn triniaeth cafodd ei dadfyddino gyda geirda ardderchog ar 29ain Medi 1919. Efallai iddi symud wedyn i weithio yn Ne’r Affrig. Enillodd Peggy y Groes Goch Frenhinol ym Mehefin 1916. Gweithiai ei chwaer Kate Phyllis Davies [gweler] yn chwaer yn ysbyty Croes Goch Aberystwyth.

Ffynonellau: National Archives WO 399_5063

Cyfeirnod: WaW0280

Adroddiad papur newydd a llun

Ffotograff ac adroddiad am Peggy Lyons yn derbyn y Groes Goch Frenhinol. Cambrian News 23ain Mehefin 1916.

Adroddiad papur newydd

Rhan gyntaf llythyr Peggy Lyons adre o Fesopotamia, ac a gyhoeddwyd yn y Cambrian News 24ain Awst, 1917.

Llythyr

Llythyr oddi wrth Peggy Lyons ynglŷn â’i thriniaeth am falaria. 21 Medi 1919 (1)

Llythyr

Llythyr oddi wrth Peggy Lyons ynglŷn â’i thriniaeth am falaria. 21 Medi 1919 (2)

Agnes Irene (Renée) Macdonald (James)

Man geni: Merthyr ?

Gwasanaeth: Gwyddonydd Myfyrwraig

Nodiadau: Ganwyd Renée MacDonald yn 1898, ac aeth i Brifysgol Caerdydd yn 1916 i astudio gwyddoniaeth. Enillodd radd Baglor yn y Gwyddorau mewn Bioleg a Botaneg, ac yna Meistr yn y Gwyddorau yn Abertawe a Doethuriaeth mewn Daeareg a Phaleontoleg yng Ngoleg Imperial, Llundain.

Cyfeirnod: WaW0186

Cais am fynediad i Neuadd Aberdâr, Prifysgol Caerdydd

Cais am fynediad gan Renée McDonald’s i Neuadd Aberâr, Prifysgol Caerdydd, Mai 1916

Myfyrwragedd

(Cyn) fyfyrwyr Neuadd Aberdâr 1917. Mae Renée MacDonald yn eu plith.

Hester Millicent MacKenzie (née Hughes)

Man geni: Bryste

Gwasanaeth: Addysgwraig, actifydd

Marwolaeth: 1942, Brockweir, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganed Millicent MacKensie yn 1863 a chafodd ei phenodi yn Athro Addysg (menywod) Prifysgol Cymru, De Cymru a Sir Fynwy (Prifysgol Caerdydd yn ddiweddarach) yn 1904 ac yn Athro llawn yn 1910. Hi oedd yr athro benywaidd cyntaf yng Nghymru. Roedd yn gyd-sefydlydd Cymdeithas Ryddfreinio Menywod Caerdydd a’r Cylch yn 1908, ac erbyn 1914 dyma’r gangen fwyaf y tu allan i Lundain gyda 1200 o aelodau. Cyn ac yn ystod y Rhyfel roedd yn weithgar gyda Chlwb y Merched yn Sefydliad y Brifysgol yn Sblot, Caerdydd (lle cwrddodd â’i gŵr, yr Athro J S MacKensie). Safodd, yn aflwyddiannus, fel ymgeisydd Llafur dros sedd prifysgolion Cymru yn etholiad 1918, yr unig fenyw i sefyll am sedd yng Nghymru.

Ffynonellau: http://www.walesonline.co.uk/lifestyle/nostalgia/how-women-classes-came-together-12596684

Cyfeirnod: WaW0246

Yr Athro Millicent Mackenzie

Yr Athro Millicent MacKenzie 1915

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ganlyniadau ymgeiswyr benywaidd yn Etholiad Cyffredinol 1918. Cambrian News and Merionethshire Standard 3ydd Ionawr 1919.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gostau etholiadol, ymgeiswyr Prifysgol Cymru. North Wales Chronicle 14eg Chwefror 1919.

Ella Jane Vincentia MacLaverty

Man geni: Llangatwg Feibion Afel

Gwasanaeth: Gyrwraig, FANY, Red Cross, 1914 ? - 1919

Nodiadau: Ganwyd Ella MacLaverty yn 1880, yn ieuengaf o blant ficer cyfoethog o Langatwg ger Trefynwy. Efallai iddi ymuno â’r Groes Goch yn yrwraig yn 1914; roedd hi’n bendant yn Aelod o Iwmyn Nyrsio Cymorth Cyntaf erbynGorffennaf 1918, ac efallai iddi fod yn rhan o gonfoi St Omer pan ymwelodd George V â meysydd y gad. Yn ddiweddar yn ystod y rhyfel ac ar ôl y Cadoediad bu’n gweithio yn gyrru’r rhai oedd yn clrio bomiau heb ffrwydro yn Hazebrouck a Poperinge.

Ffynonellau: https://tochcentenary.wordpress.com/2020/01/05/the-women-who-knew-talbot-house/?fbclid=IwAR3pjQb2iBRWs1CH1vjyMJC9ek1RiF5eCHWPM6HfXW2FK3BuGVzRfwe-vCk

Cyfeirnod: WaW0414

Cerdyn cofnod yr Groes Goch

Cerdyn cofnod ar gyfer Ella MacLaverty.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]

Cerdyn cofnod ar gyfer Ella MacLaverty (cefn)

Slip Cymunwr

Slip Cymunwr ar gyfer Talbot House, canolfan eglwysig Toc H yn Poperigne, Fflandrys.

Gertrude Madley

Man geni: Llanelli, 1892

Gwasanaeth: Nyrs staff, QAIMNS Reserve / Wrth gefn, September 1916 - May 1920

Nodiadau: Roedd Gertrude Madley yn ferch i rolerwr yn y gwaith tun, a gweithiai yn y gwaith hwnnw cyn hyfforddi’n nyrs yn Abertawe yn 1913. Ymunodd â Gwasanaeth (wrth gefn) Nyrsio Milwrol Ymerodrol y Frenhines Alexandra yn nyrs staff ym mis Medi 1916. Yn ddim ond tair ar hugain oed roedd ymhlith y nyrsys ieuengaf i wasanaethu gyda’r Adfyddin yn ystod y Rhyfel Mawr. Gwasanaethodd ym Malta i ddechrau ac yna yn Ffrainc, 1918 – 1920.

Ffynonellau: http://greatwarnurses.blogspot.co.uk/2014/09/from-small-acorns-mighty-oaks-grow.html

Cyfeirnod: WaW0098

Gertrude Madley yn Ffrainc 1919

Nyrs Staff Gertrude Madley QAIMNS yn Ffrainc 1919

Hannah Dunlop Mark

Man geni: Pen-y-bont ar Ogwr

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS

Marwolaeth: 1918/10/10, Ysbyty Cyffredinol Rhif 1, Fazackerley, Lerpwl, Pneumonia following influenza / Niwmonia yn dilyn y ffliw

Nodiadau: Ymddengys i Hannah, a oedd yn nyrs wedi ei hyfforddi, fawr o’r Ffliw Sbaenaidd. Roedd hi’n 23 mlwydd oed pan fu farw, claddwyd ym mynwent Pen-y-bont ar Ogwr

Ffynonellau: http://www.cwgc.org/find-war-dead.aspx?cpage=1

Cyfeirnod: WaW0208

Hannah Dunlop Mark

Casglwyd llun Hannah gan Isbwyllgor Menywod yr Imperial War Museum yn rhan oi chasgliad o fenywod a fu farw yn ystod y rhyfel.

Llythyr

Llythyr at Ysgrifennydd y Pwyllgor Menywod gan frawd Hannah, yr Is-gapten David Mark, Tachwedd 16eg, 1918

Adroddiad Papur newydd

Rhybudd am farwolaeth Hannah, Glamorgan Gazette, 11fed Hydref 1918

Rhybudd Coffáu

Rhybudd yn coffáu marwolaeth Hannah yn y Glamorgan Gazette 10fed Hydref 1919

G[w]ladys Allet Mathias

Man geni: Glynrhedynog

Gwasanaeth: Gweinyddes, WAAC, 1918 - 1919

Nodiadau: Ymunodd G[w]ladys â’r WAAC yng Nghasnewydd ym Mai 1918. Cafodd ei hanfon i Barc Kinmel yng ngogledd Cymru, ac yna i Wersyll Chadderton ger Oldham. Cyn hynny roedd wedi gweithio mewn tafarn ac mae ei geirda ar gyfer y WAAC yn ei disgrifio fel morwyn lân, dda, ond efallai nad oedd yn hoff o fywyd yn y fyddin a chafodd ei dirwyo ddwywaith am fod yn absennol heb ganiatâd.

Ffynonellau: National Archives WO-398-146-1

Cyfeirnod: WaW0313

Telegram

Telegram yn dweud bod G A Mathias yn absennol heb ganiatâd.