Pori'r casgliad
Trefnwyd yn ôl achos marwolaeth
Frances Mary Dulcie Llewellyn-Jones
Man geni: Llandow
Gwasanaeth: Gyrwraig, WRAF, 1918:11:13
Marwolaeth: Ysbyty Milwrol Mexborough, Yorkshire, Influenza / Y Ffliw?
Cofeb: Nghladdfa Christchurch, , Casnewydd, Sir Fynwy
Nodiadau: 22 mlwydd oed. Merch y Parch. David Ernest Llewellyn-Jones a Frances Eliza Sophia o Ficerdy Maendy, Casnewydd.
Cyfeirnod: WaW0093
Mary Ann Whaley
Man geni: Caerdydd ?
Gwasanaeth: Gweithio mewn stordy, WFC [Womens Forage Corps]
Marwolaeth: 1918, Influenza / Y Fliw
Nodiadau: Roedd Mary Ann yn gweithio mewn stordy i Gorfflu Porthiant y Menywod yn cael hyd i, ac yn prosesu porthiant i geffylau’r Fyddin. Defnyddiwyd dros filiwn o geffylau ac asynnod gan y Fyddin Brydeinig yn ystod y rhyfel, yn bennaf ar gyfer cludiant a chludo nwyddau. Roedd Mary Ann yn 39 pan fu farw; ei pherthynas agosaf oedd ei thad Thomas Whaley o Gaerdydd.
Ffynonellau: Femina Patriae Defensor Paris 1934
Cyfeirnod: WaW0221
Rhestr enwau
Enw Mary Ann ar y Rhestr Enwol o Swyddogion ac aelodau a fu farw tra roedd yn gwasanaethu yng Nghorfflu Porthiant y Menywod.
Dorothea Margaret Seagrave Pryse-Rice (Evans)
Man geni: Llundain, 1894
Gwasanaeth: Nyrs, VAD, 1914 – 1919?
Marwolaeth: 1921/12/5, Cricket St Thomas, Dyfnaint, Influenza / Yffliw
Cofeb: Eglwys Sant Dingad, Llanymddyfri, Sir Gaerfyrddin
Nodiadau: Roedd Dorothea a’i chwaer Nest yn ferched i Margaret Pryse-Rice, Llywydd y Groes Goch yn Sir Gaerfyrddin. Nid yw cerdyn cofnod Dorothea wedi goroesi, ond mae’n debyg iddi wasanaethu yn VAD am y rhan fwyaf o’r rhyfel. Priododd arwr rhyfel, y Brigadydd-Gadfridog Lewis Pugh Evans VC, yn Hydref 1918, cafodd fab yn 1920, a bu farw o’r ffliw yn 1921, yn 27 mlwydd oed.
Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/carmarthenshire-war-memorials/llandovery-carmarthenshire-red-cross-memorial/
Cyfeirnod: WaW0203
Newspaper report
Adroddiad am briodas Dorothea Pryse-Rice a Lewis Pugh Evans yn Llundain, Hydref 1918
Ethel Maud Lilian Richards
Man geni: Cwmbrân
Gwasanaeth: Gweinyddes, WAAC then WRAF, 1918/03/10 – 1918/10/02
Marwolaeth: 1918/10/02, Influenza ? / Ffliw ?
Cofeb: Claddfa Filwrol Shorncliffe, Shorncliffe, Caint
Nodiadau: Ymrestrodd Ethel gyda’r WAAC yng Nghaerdydd, ac anfonwyd hi i Gaerwynt. Trosgwyddwyd hi i’r WRAF pan gafodd e’i sefydlu yn 1918. 26 oed oedd hi pan fu farw.
Cyfeirnod: WaW0357
Mary Ann Evans
Man geni: Glyn Ebwy
Gwasanaeth: Cogyddes gynorthwyol , QMAAC
Marwolaeth: 1919/03/23, Percy House Auxiliary Military Hospital, Isleworth, Middlesex, Influenza ? / Fliw ?
Nodiadau: Yn ol cyfrifiad 1911 roedd Mary Ann, mae’n debyg, o deulu Cymraeg ei iaith. Roedd ei thad yn fforman mewn pwll glo. Roedd hi’n gweithio ym Middlesex pan fu farw. O’r ffliw mwy na thebyg. Mae ei henw wedi ei gofnodi’n ddiweddar ar garreg fedd goffaol yng nghladdfa Risga.
Ffynonellau: http://firstworldwar.gwentheritage.org.uk/content/catalogue_item/mary-ann-evans
Cyfeirnod: WaW0283
Mary Evans
Man geni: Meidrim
Gwasanaeth: Nyrs, 1916 - 1918
Marwolaeth: 1918-10-04, Ysbyty Milwrol Edmonton, , Influenza/Y Ffliw
Cofeb: Cofeb Ryfel, Abergwili, Sir Gaerfyrddin
Nodiadau: 38 oed. Claddwyd yng nghladdfa Abergwili
Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/carmarthenshire-war-memorials/
Cyfeirnod: WaW0012
Emma Grace (Gracie) Fletcher
Man geni: Rhydaman
Gwasanaeth: Nyrs
Marwolaeth: 1918-11-19, Ysbyty Milwrol Brenhinol Pont y pŵl, Influenza/Y Ffliw
Cofeb: Cofeb Ryfel, Rhydaman, Sir Gaerfyrddin
Nodiadau: 26 oed, bedd yng nghladdfa Abergele
Ffynonellau: http://www.terrynorm.ic24.net/photo%20ammanford%20park%20gates.htm
Cyfeirnod: WaW0021
Mary Olwen Evans
Man geni: Llangadog, April 1896
Gwasanaeth: Cynorthwyydd (Cogyddes), QMAAC
Marwolaeth: 1919-03-23, Influenza?/Y Ffliw?
Nodiadau: 20 oed, claddwyd Glyn Ebwy
Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/carmarthenshire-war-memorials/
Cyfeirnod: WaW0013
Gwendoline Elizabeth Davies
Man geni: Llandinam
Gwasanaeth: Casglwraig, dyngarwraig, gweithwraig mewn cantîn , French Red Cross, 1916 - 1918
Marwolaeth: 1952/07/03, Leukaemia /Lewcemia
Nodiadau: Ganwyd Gwendoline yn 1882 a hi oedd wyres hynaf David Davies y perchennog glo ac adeiladydd Dociau’r Barri. Derbyniodd hi, a’i chwaer Margaret[qv] a’i brawd David ill tri un rhan o dair o ffortiwn enfawr eu tad pan fu farw yn 1898. Roedd y tri ohonynt yn Fethodistiaid Calfinaidd cryf a chanddynt elfen gref o ddyngarwch. Dechreuodd y ddwy chwaer deithio yn eang ac astudio celf yn Ewrop. Yn eu hugeiniau cynnar roeddent yn dechrau ffurfio’r csagliad sydd bellach yn Amgueddfa Cymru. Ym Mawrth 1913 arddangoswyd y casgliad, yn ddienw, yng Nghaerdydd; a thalodd y chwiorydd yr holl gostau. Denodd 26,000 o ymwelwyr. Ar ddechrau’r rhyfel hyrwyddodd y chwiorydd gynllun i wahodd artistiaid a cherddordion o Wlad Belg i ddod i Gymru, gan eu sefydlu yn Aberystwyth a Llandiloes [gweler De Saedeleer]. Yn 1916, yn dilyn marwolaeth ei chefnder yn y Dardanelles, gwirfoddolodd Gwen i ymuno â’r Groes Goch Ffrengig, gan adael yng Ngorffennaf i agor Cantine des Dames Anglaises lle bu tan ddiwedd y rhyfel. Symudwyd y Cantine yn 1917 i Troyes, lle’r ymunodd ei chwaer â hi. Yn rhinwedd ei swydd yn Directrice gallai Gwen ymweld â Pharis, a galluogodd hynny iddi ychwanegu lluniau, gan gynnwys dau gan Cézannes, at ei chasgliad. Ddechrau 1918 roedd risg cyrchoedd awyr a sielio o bellter yn peryglu ei chasglaid ym Mharis, felly trefnwyd i’w hanfon adre ar long i Brydain. Erbyn 1922 roedd wedi rhoi heibio casglu celf. Teimlai na allai wario arian a hithau’n gyfnod o gyni difrifol ym mhob man. Yn ystod yr 1920au sefydlodd Gwendoline ganolfan i’r celfyddydau yng Ngregynog ger Llandinam, i hyrwyddo heddwch a chynnydd cymdeithasol trwy gelf. Parhaodd i roi rhoddion hael i achosion addysgol ac eraill. Pan fu farw yn 1951, rhoddodd ei chasgliad rhyfeddol o luniau a cherfluniau i Amgueddfa Cymru.
Ffynonellau: Oliver Fairclough [ed] Things of Beauty: What two sisters did for Wales. National Museum Wales 2007. Trevor Fishlock A Gift of Sunlight. Gomer 2014\r\nhttps://museum.wales/articles/2007-07-29/The-Davies-Sisters-during-the-First-World-War/
Cyfeirnod: WaW0333
Agor baddonau pen pwll Cwmni Glo Ocean
Gwendoline Davies (Canol) a Margaret (chwith) yn agoriad y baddonau pen pwll cyntaf yng Nghymru, haf 1916. Tynnwyd hyn yn union cyn iddi adael am Ffrainc.
Arddangosfa 1913
Arddangosfa ar fenthyg o gasgliad y chwiorydd Davies yn Neuadd y Ddinas, Caerdydd, Chwefror 1913. Mae’n cynnwys Y Gusan gan Rodin, a brynwyd gan Gwendoline yn 1912.
Frances Ethel Brace
Man geni: Maenorbyr
Gwasanaeth: Nyrs, QAIMNS, 16/06/1916
Marwolaeth: 1916-09-21, Ysbyty Milwrol, Malta, Malaria
Cofeb: Cofeb Ryfel, Cosheton; Llanelwy, Sir Benfro; Sir y Fflint
Nodiadau: Hyfforddodd Frances Brace yn Ysbyty Caerfyrddin ac ymunodd â’r QAIMNS yn 1916. Cafodd ei hanfon i Salonica yn nyrs staff. Yno daliodd falaria a disentri, a throglwyddwyd hi i Malta. Bu farw yno ar yr 2il o Fedi 1916, yn 30 oed.
Ffynonellau: http://www.wwwmp.co.uk/pembrokeshire-war-memorials/;http://www.flintshirewarmemorials.com/memorials/st-asaph-memorial/st-asaph-cathedral-welsh-nurses-ww1/brace-frances-ethel/
Cyfeirnod: WaW0001