Gweneth Kate Moy Evans

Man geni: Abertawe

Gwasanaeth: Clerc, Sandycroft, NEF Queensferry, 1916 - 1918

Nodiadau: Penodwyd Gweneth yn glerc yn y Ganolfan Waith ynghlwm wrth Ffatri Ffrwydron Genedlaethol, Y Fferi Isaf, heb sefyll arholiad arferol y Gwasanaeth Sifil. Cyn hynny roedd wedi gweithio yn y Ganolfan Waith yng Nghastell-nedd. Gwobrwywyd hi â’r MBE ym Mehefin 1918.

Cyfeirnod: WaW0366

Edinburgh Gazette

Adroddiad am benodi Gweneth Moy Evans yn glerc, The Edinburgh Gazette, Medi 12, 1916.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Gweneth Moy Evans â’r MBE. Amman Valley Chronicle 13eg Mehefin 1918.

Edinburgh Gazette

Cyhoeddiad am wobrwyo Gweneth Moy Evans â’r MBE. The Edinburgh Gazette Mehefin 19eg 1918.

Gladys May Snell

Man geni: Tregatwg, Y Barri

Nodiadau: Arestiwyd Gladys Snell ar 7fed Mai 1919 am fabanladdiad ei mab siawns 21 mis oed Ieuan Ralph. Roedd wedi cael ei foddi. Anfonwyd hi o’r llys ynadon i’r Brawdlys yn Abertawe. Ni allai’r rheithgor yno gytuno, ac felly ymddangosodd gerbron Brawdlys Tachwedd, lle cafwyd Gladys, a oedd yn 19 oed yn euog o ddyn-laddiad yn hytrach na llofruddiaeth. Dedfrydwyd hi i garchar am naw mis. Cyfrannodd nifer o ewyllyswyr da ar draws de Cymru, gan gynnwys y Sgowtiaid, at gronfa i dalu am ei hamddiffyniad. Gwelir y stori ar ei hyd ar dudalen flaen y Cambrian Daily News, 25ain Gorffennaf 1919.

Cyfeirnod: WaW0364

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am arestio Gladys May Snell am fabanladdiad Barry Dock News 9fed Mai 1919.

Llythyr papur newydd

Llythyr yn apelio am gronfa i amddiffyn Gladys Snell. Barry Dock News 16eg Mai 1919.

Cyfrifon y gronfa amddiffyn

Rhoddion i gronfa amddiffyn Gladys May Snell, Barry Dock News 27ain Mehefin.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am fethiant y y rheithgor i gytuno ar ddedfryd. Cambria Daily leader 26ain Gorffennaf 1919.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad papur newydd am ddedfryd y rheithgor o ddynladdiad. Barry Dock News 7fed Tachwedd 1919.

Elsie E Williams

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn ffatri arfau rhyfel, Not known / anhysbys

Nodiadau: Honnodd Elsie Williams i fforman ei cham-drin yn rhywiol ar dren yn yr un ffatri arfau, ac iddi feichiogi. Cytunodd Llys yn Abertawe mai ef oedd tad ei phlentyn.

Cyfeirnod: WaW0368

Adroddiad papur newydd

Adroddiad yn profi tadolaeth baban Elsie Williams. Herald of Wales 22 ain Rhagfyr 1917.

Ada May King

Man geni: anhysbys

Gwasanaeth: TVR

Nodiadau: Rhegodd rhyw Alfred Collins ar Ada, porthor rheilffordd, a’i tharo yn ei mynwes, yng ngorsaf Aberdâr. Roedd e’n ceisio osgoi talu am docyn (eto).

Cyfeirnod: WaW0372

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am yr ymosodiad ar Ada King. Aberdare Leader 5ed Mai 1917.

Alys Bertie Perkins (née Sandbrook)

Man geni: Abertawe

Gwasanaeth: Penswyddog a Phwyllgorwraig, British Red Cross

Nodiadau: Roedd Alys Bertie Perkins yn Benswyddog ac Ysgrifennydd Cymdeithas y Groes Goch Abertawe, ac yn benswyddog yng ngofal recriwtio ar draws sir Forgannwg. Erbyn yn gynnar yn 1918 nodid mai yn Abertawe yr oedd y nifer mwyaf o welyau Croes Goch ledled de Cymru. Gwobrwywyd hi â’r OBE yn Ionawr 1918, a disgrifir hi yn y Cambria Daily Leader fel gweithwraig a threfnydd frwdfrydig a phoblogaidd y Groes Goch yn Sgeti.

Cyfeirnod: WaW0369

Alys Bertie Perkins

Llun o Alys Bertie Perkins OBE, rhan o Gasgliadau Menywod mewn Gwaith yr Imperial War Museum. rn

Hysbyseb papur newydd

Hysbyseb ar gyfer cwrs Croes Goch mewn Cymorth Cyntaf a nyrsio. Cambria Daily Leader 22ain Chwefror, 1916.

Edinburgh Gazette

Atodiad i’r Edinburgh Gazette, yn cynnwys gwobrwyo Alys Bertie Perkins â’r OBE, Ionawr 9fed 1918.

E M Jenkins

Man geni: Glynrhedynog

Gwasanaeth: Optegydd offthalmig

Nodiadau: Cymhwysodd Miss E M Jenkins yn optegydd offthalmig yn Rhagfyr 1914. Mae’n debyg fod hyn yn rhoi iddi ryddid Dinas Llundain

Cyfeirnod: WaW0371

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gymhwyso Miss E M Jenkins yn Optegydd offthalmig. Carmarthen Journal 1af Ionawr 1915.

Ethel Clara Basil Jayne

Man geni: Llanelli

Gwasanaeth: Menyw fusnes, perchennog golchdy, swyddog lles ffatri arfau, ymgynghorydd y llywodraeth

Marwolaeth: 1940, St Albans, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganwyd Ethel Jayne yn 1874, yn ferch i berchennog Cwmni Glo a Haearn Brynmawr cyf. Hyfforddodd mewn gwaith golchdy a chychwynnodd ei chwmni golchdy stêm ei hun, Little Laundries Ltd, yn Harrow tua 1906. Ar ddechrau’r Rhyfel ymunodd ag Adfyddin Wirfoddol y Menywod a gweithiodd hefyd yn trefnu cantinau i’r Groes Goch Ffrengig. Yn 1916 penodwyd hi yn brif swyddog lles cwmni arfau rhyfel Armstrong Whitworth, gyda chyfrifoldeb dros fwy nag 20,000 o fenywod cyflogedig yng ngogledd Lloegr a Glasgow. Ymhlith y datblygiadau newydd a wnaeth roedd golchdai stem. Yn 1919 cyflwynodd dystiolaeth ar les i’r Pwyllgor Seneddol ar Fenywod mewn Diwydiant. Roedd ymhlith y gyntaf i ennill OBE yn Awst 1917. Ar ôl iddi farw claddwyd ei llwch ym medd y teulu yn Llanelli.

Ffynonellau: https://doi.org/10.1093/odnb/9780198614128.013.111297

Cyfeirnod: WaW0370

Ethel Basil Jayne 1907

Ethel Basil Jayne yn gyrru i un o’i golchdai cynnar mewn poni a thrap. Dyma’i hoff ddull o deithio, fe ymddengys.

London Gazette

Enw Ethel Basil Jayne ar y rhestr gyntaf o OBEau. London Gazette, 24ain Awst 1917.

Sarah Ann Harry (née Rees)

Man geni: Clydach, Cwmtawe

Gwasanaeth: Clerc signalau , 1917-Tachwedd 1918 / 1917 - No

Marwolaeth: 1964, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganwyd Sarah Rees yn 1890 a bu’n gweithio yn delegraffydd yn Abertawe cyn ymuno â’r WAAC yn 1917. Bu’n gwasanaethu yn signalydd yn Ffrainc. Tra yno priododd ei dyweddi, Evan John Harry, a oedd yn gwasanaethu gyda Chorfflu’r Ambiwlans Maes. Cyn y rhyfel roedd e’n Brifathro Ysgol Gyngor Ynystawe. Cerddodd i mewn i’r caffe lle roedd hi gyda’i ffrindiau a gofyn iddi ei briodi yn y fan a’r lle. Cynhaliwyd y briodas mewn eglwys fechan yn Étaples. Ar ôl priodi bu’n rhaid i Sarah Harry ymddiswyddo o’r WAAC. Diolch yn fawr i Nia Richards.

Cyfeirnod: WaW0376

Sarah Ann Harry

Sarah Ann Harry, signalau y WAAC

Sarah Ann Harry

Sarah Ann Harry yng ngwisg swyddogol lawn yr awyr agored.

Signalwyr y WAAC

Signalwyr y WAAC. Mae Sarah Ann Harry yn eistedd yn y rhes ganol, yr ail o’r dde.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am briodas Sarah ann Harry a’i dychweliad o Ffrainc. Llais Llafur 23 Tachwedd 1918.

Sarah Ann Rees

Man geni: Casnewydd

Gwasanaeth: Cogyddes Gynorthwyol, WAAC, Ionawr - Mawrth 1918 / January

Nodiadau: Ymgeisiodd Ann Rees i ymuno â’r WAAC fel morwyn cegin: ar y pryd roedd yn gweithio yn pacio blawd yn Star Mills, Casnewydd. Yn rhyfedd, er mai fel aelod o’r Eglwys yng Nghymru y cofnodir ei chrefydd, cafodd ei geirda gan y Tad Hickey, offeiriad yn Eglwys y Santes Fair, Stow Hill, a’r Chwaer Agnes o Gwfaint Sant Joseph, a mynychodd ysgol Holy Cross. Ymddengys iddi ymuno â’r WAAC heb roi gwybod na chael cefnogaeth ei rhieni yn gynnar yn 1918: yn dilyn gohebiaeth rhyngddi hi a’i mam, cafodd Ann ei rhyddhau am reswm tosturiol ar 14eg Mawrth 1918.

Cyfeirnod: WaW0379

Llythyr

Llythyr oddi wrth Sarah Ann Rees yn gofyn am ei rhyddhau o’r WAAC. Yr Archif Genedlaethol.

Llythyr

Llythyr oddi wrth Mrs Bridget Rees, mam Ann, yn egluro pam fod ei hangen gartref [1] yr Archif Genedlaethol

Llythyr

Llythyr oddi wrth Mrs Bridget Rees, mam Ann, yn egluro pam fod ei hangen gartref [2] yr Archif Genedlaethol.

Llythyr

Llythyr oddi wrth Mrs Bridget Rees, mam Ann, yn egluro pam fod ei hangen gartref [3] yr Archif Genedlaethol

Thurza Dunn

Man geni: Casnewydd

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn ffatri gwneud arfau rhyfel a chwaraewraig rygbi

Nodiadau: Gweithiai Thurza Dunn yn un o’r ffatrïoedd arfau rhyfel yng Nghasnewydd. Roedd hi’n chwarae rygbi dros dîm y ffatri hefyd. Câi’r gemau hyn eu chwarae i godi arian tuag at yr ymdrech ryfel. Diolch i Ann Davison.

Cyfeirnod: WaW0377

Thurza Dunn

Thurza Dunn a’i chyd-chwaraewyr. Mae Thurza yn y rhes flaen, yn ail o’r chwith. Diolch i Ann Davison.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gêm rygbi elusennol a chwaraewyd ym Mharc Jenner, y Barri, rhwng dau dîm o weithwyr mewn ffatrïoedd arfau rhyfel. Roedd y Barri yn codi arian am long danfor: rhagorwyd ar y targed o £10,000! Barry Dock News 15fed Mawrth 1918.